Na sarajevskom portalu koji preferira islamske vrijednosti akos.ba objavljen je tekst koji slavi bitku kod Banje Luke iz 1737. godine kao jednu od “najvažnijih u historiji Bošnjaka”. U tekstu se navodi:
“Bošnjačke snage, predvođene energičnim vezirem Hećimoglu Ali-pašom, izvele su silovit napad već na samom početku sukoba… U samo pet snažnih juriša, bošnjačke snage uspjele su potpuno razbiti i rastjerati neprijateljsku vojsku… Bitka kod Banje Luke ostaje jedan od najsvjetlijih simbola otpora i odlučnosti bošnjačkog naroda u borbi za slobodu i očuvanje domovine.”
Ova interpretacija, premda emotivno snažna, otvara duboko pitanje: koju su to domovinu branili ti borci? Bosnu ili Osmansko carstvo?
Dvostruki narativ: kralj pod mačem, vezir pod slavom
Danas se u bošnjačkom javnom prostoru često poziva na kralja Tvrtka, na srednjovjekovnu Bosnu, na hiljadugodišnju državnost. Istovremeno se veličaju pobjede osmanske vojske, slavljenje vezira, sandžaka i “bošnjačkog junaštva” pod zelenom zastavom. Ta dva narativa, kraljevski i imperijalni, ne mogu koegzistirati bez unutarnje kontradikcije.
Jer posljednjeg bosanskog kralja, Stjepana Tomaševića, Osmanlije su pogubile, odrubivši mu glavu. To nije bio samo kraj jedne dinastije. To je bio prekid političkog, duhovnog i kulturnog kontinuiteta Bosne. Ubijen je kralj koji je predstavljao ideju nezavisne bosanske države. A oni koji su prešli na islam, ne svi, ali mnogi, prihvatili su vjeru i državni ustroj njegovih ubica.
Prilagodba ili izdaja?
Često se tvrdi da je prelazak na islam bio čin prilagodbe. Ali prilagodba podrazumijeva kolektivni pritisak, a pola tadašnjeg stanovništva nije prešlo. Oni koji jesu, nisu samo promijenili vjeru. Oni su promijenili pripadnost. Odrekli su se Bosne kao zavjeta, i prihvatili Osmansko carstvo kao novu domovinu. Njima je vilajet bio ispred Bosne. Sandžak ispred kraljevstva. Sultan ispred krune.
Za nas (naše pretke) koji nismo prešli na islam to nije bila prilagodba. To je bila izdaja Bosne. Izdaja vlastitog identiteta, kulture, vjere. Izdaja kralja koji je pao pod mačem, dok su drugi podigli fes.
Paradoks moralne osude: tiranin u teoriji, slavljenik u praksi
Na istom portalu koji slavi bitku kod Banje Luke kao “bošnjačku pobjedu”, nedavno je objavljen tekst pod naslovom:
“Onaj ko aplaudira tiraninu i silniku, završit će prezren i odbačen na smetljištu historije.”
U tom tekstu se jasno poručuje da je moralna dužnost odbaciti zulum, nepravdu i nasilje, bez obzira na okolnosti. No, upravo taj portal u drugom tekstu slavi Osmansko carstvo, vojsku sultana koji je ubio bosanskog kralja, okupirao zemlju, i nametnuo imperijalni poredak. Hećimoglu Ali-paša, vezir koji je predvodio osmanske snage kod Banje Luke, prikazan je kao “bošnjački junak” iako je bio činovnik imperije koja je Bosni oduzela slobodu.
To je moralna konfuzija: zulum se osuđuje u teoriji, ali se slavi u praksi. Ako je tiranin onaj koji ubija kralja, ruši državu i nameće tuđu vjeru onda je slavljenje njegove vojske upravo ono što tekst osuđuje.
Historijska iskrenost kao zavjet
Ova kolumna nije poziv na mržnju. Nije negacija ničijeg identiteta. Ona je poziv na dosljednost. Jer ne može se istovremeno pozivati na kralja kojeg je ubio sultan, slaviti vojsku tog istog sultana kao “branitelje Bosne” i odbacivati tiranina u jednoj rečenici, a aplaudirati mu u drugoj.
Bitka kod Banje Luke bila je pobjeda Osmanskog carstva, a ne Bosne. I slavljenje te bitke kao “bošnjačke” pobjede, dok se istovremeno priziva kralj Tvrtko, nije historijska istina. To je ideološka konfuzija.
Bosna nije metafora
Bosna nije samo geografski pojam. Nije ideološka platforma koja se koristi po potrebi. Nije metafora za prilagodbu konkretnom vremenu. Bosna je zavjet predaka, kruna pod kojom se živjelo, molilo, umiralo. I taj zavjet ne može stajati uz fes. Jer kruna i fes ne dijele isti amanet.
Ako želimo istinsku pomirbu s prošlošću, moramo prvo priznati gdje smo je izdali.
PeD | DOMOVINA
